Hayvan kürkü konusu aslında birçok toplum tarafından fark edilmiş, kürk kullanımı büyük oranda terk edilmiştir. Buna karşın özellikle dikkat çekici olmayan, çanta gibi küçük ürünlerde hala büyük oranda hayvan kürkü kullanılabilmektedir.
Etik açıdan çok büyük bir sorun olan hayvan kürkü konusu nedeniyle, dünyanın birçok yerinde büyük tepkiler verilmektedir. Peki, hayvanları yemek konusunda herhangi bir sorun görmeyen toplumlar, kürk konusuna neden bu kadar tepkili?
Bu yazımızda hayvan kürkü nasıl elde ediliyor sorusuna yanıt vereceğiz. Baştan belirtelim, okuyacaklarınız ve görecekleriniz hoşunuza gitmeyecek. Bu konu insanlığın en vahşi yüzünü gözler önüne sermektedir.
Canice Bir Katliam: Hayvan Kürkü Nasıl Elde Ediliyor?
Kürk ticareti dünyada milyonlarca dolarlık bir pazara sahip. Bu nedenle hayvanların işkenceyle canice katledilmesi “makul” olarak kabul edilebiliyor. Kürkü için öldürülen yaban hayvanlarının sayısı, bazı türleri yok olmanın eşiğine getirdi. Sırf bu nedenle kafeslerde büyütülen hayvanlar ise kürke zarar gelmemesi için canlı canlı yüzülebiliyor. Bazı hayvanlar ise kafasına çivili soplar vurularak katlediliyor.
Avcılıkla hayvan kürkünün elde edilmesi yaşam hakkı savunucuları tarafından büyük tepki gördüğü için büyük firmalar da çiftlikler kuruyor. Bu sayede hayvanlara “insancıl davranıldığı” gibi bir algı yaratılmaya çalışılıyor. Bununla birlikte avcılık, tuzak yöntemiyle katliam da devam ediyor.
Çiftliklerde yetiştirilen birçok hayvanın kürkü canlı görünmesi için soğuk ortamlarda tutuluyor. Ayrıca bu ortamın pisletilmemesi için su ve yemek de yalnızca yaşayabilecekleri kadar veriliyor. Aynı zamanda daha fazla kürk elde edilebilmek için hayvanlar ilaçlar sayesinde şişmanlatılıyor ve kafeslerde hareket alanları da minimum seviyeye indiriliyor.
Tilki, samur, vizon, tavşan, çinçilla, dağ gelinciği ve rakun köpeği gibi birçok hayvan kürkü için kafeslerde yetiştiriliyor. Kunduz, sansar, vaşak gibi hayvanlarsa genellikle tuzaklarla avlanmaktadır. Mevcut durumda ABD kafeste yetiştirilmiş kürk ticaretinin %10’nuna sahip durumda.
Öldürme Yöntemleri Neler?
Hayvan kürkü ticaretinde öldürme yöntemleri günümüzde birçok videoya yansıdığı gibi canice gerçekleşiyor. Kafese kapatılan hayvanlarda, kürkün zarar görmemesi için zehir enjekte etme, boyun kırma, gazla öldürme ya da anal yoldan elektrik verme gibi yöntemler kullanılıyor. Tuzakla yakalanan hayvanların çivili sopalarda öldürülmesi de oldukça yaygın. Bazı “gelişmiş” ülkeler tepkilerden kaçmak için kurşun yöntemine geçmiş durumda.
ABD’de kürkü için vizonlar karbon monoksit ya da karbon dioksit gazı verilerek öldürülmektedir. Bunun temel nedeni kürk endüstrisinin bu yöntemi tavsiye etmesidir. Karbon monoksit gazı ise kamyon egzozlarından çıkar ve bu boruyla özel alanların içine verilir. Bu alanlardaki hayvanlar gözleri ve ciğerleri yanarak acı içinde ölür. Bazı üreticiler kürklerin rengi solduğu için hayvanların boynunu kırma yöntemini tercih eder. Sonuç itibariyle hayvanlar acılı bir yaşamın sonunda yine vahşi bir öldürme yöntemine kurban giderler.
Anal yoldan elektrik vermek tilkilerde yaygın olarak kullanılan öldürme yöntemi. Kürke zarar gelmemesi için tilkilere yüksek voltajlı elektrik verilir. Bazı üreticiler ise böcek ilacı ya da çeşitli kimyasalları hayvanlara enjekte etmektedir.
Bu noktada ötenazi için kullanılan sodyum pentobarbital neden tercih edilmiyor gibi bir soru aklınıza gelebilir. Bununda oldukça basit bir cevabı var. Bu öldürme yönteminin maliyeti çok yüksek olduğu için daha basit ve acılı yöntemlere başvurulmaktadır. Hayvanlar genellikle ilk kış tüyleri çıktığı dönem olan 8-10 aylıkken öldürülür.
Kafese Kapatılma ve Yaşanan Anormallikler
Hayvan kürkü elde etmek için kurulan çiftliklerde, hayvanlar çok küçük alanlara hapsedilir. Bu küçük alanının zemini de tellerle kaplıdır. Bu sayede dışkıların daha rahat toplanabilir. Kafesler birbirinin ardı sıra yerleştirilir. Bu hayvanların stres düzeylerini çok daha fazla artırmaktadır. Zaten hapis olan hayvanlar bir de farklı hayvanlarla yan yana olmaktan dolayı strese girerler. Canilik, sürecin her aşamasında devam eder. Kürkü için “yetiştirilen” hayvanların yanı sıra damızlık hayvanlar ise bu vahşi yaşam şartlarını 6-8 yıl boyunca yaşarlar.
Kafesteki bu yaşam yüzünden hayvanlarda fizyolojik ve davranışsal anormallikler ortaya çıkar. Çok dar bir alanda yaşamalarından dolayı vizon gibi hayvanlar obsesif-kompulsif stereotipik davranışlar gösterirler. Kendini sakatlama, sürekli olarak aynı çemberi çizerek turlama, kafa sallama, sallanma, tel örgüleri ısırma gibi davranışlar yaygın olarak yaşanır. Kuyruk ve post ısırma da yaşanan diğer anormallikler arasındadır.
Bu anormallikler tilkilerde çok daha yoğun hissedilir. Kafeste sürekli titreyen, korkan tilkiler görmek mümkündür. Dişi tilkiler yüzde 10-20 oranında yavrularını öldürmektedir. Bir daha doğuramama da yaygın bir anormalliktir.
Bunların yanı sıra sırf daha farklı renkler olsun diye hayvanlar yakın akrabalarda çiftleşmeye zorlanır. Bu da sonuç olarak sakatlık, sağırlık, anemi, kısırlık, sinir sistemi bozuklukları ve boyun eğilmesi gibi fiziksel sorunlar ortaya çıkarır. Vizon gibi hassas hayvanlar bu nedenle bulaşıcı hastalıklara karşı çok dayanıksızdır. “Üretim” sürecinin hızlanması için hormon kullanımı da son derece yaygın bir diğer yöntemdir.
Dünyada Hayvan Kürkü Ticareti Ne Durumda?
Dünyada hayvan kürkü ticareti neredeyse tamamen Çin’in elinde desek yanılmayız. ABD ve Kanada gibi ülkelerin rollerini de unutmamakla birlikte, dünyada hayvan kürkü talebinin %80’e yakını Çin tarafından karşılanıyor. Çin’in kedi ve köpek gibi hayvanların kürünü tilki ve rakun olarak pazarladığı da oldukça bilinen bir konu. Hayvan katliamı yalnızca kürk için değil çanta, oyuncak, dekorasyon ürünü ve parfüm için de gerçekleştiriliyor.
Çin’i ise Polonya takip ediyor. Polonya özellikle vizon katliamında başı çekiyor. Ülkede 354 çiftlik var. Tahminen 6 milyondan fazla vizon bu çiftlikler yaşıyor.
Türkiye’de hayvan kürkü ticaretinde azımsanmayacak bir paya sahip. 2019 TÜİK verilerine bakılacak olursa 80 ülkeye 100 milyon dolarlık kürk gönderildiği anlaşılmaktadır.
Dünyanın en büyük vizon katliamcılarından olan Danimarka, ortaya çıkan korona vakalarından ötürü ticarete ara verme kararı aldı ve 17 milyon hayvan bu karara istinaden öldürüldü. Çin, Polonya ve Danimarka’dan sonra Hollanda’ya bu listede hak ettiği yeri vermek gerek. Hollanda da Danimarka ile benzer sebepten milyonlarca hayvanı korona nedeniyle öldürdü. Hollanda parlamentosu yakın zamanda vizon kürk endüstrisine son verdi.
Bazı ülkeler ise ortaya çıkan canice ölüm videolarının ardından daha “yumuşak” ölüm yöntemlerine geçti. Örneğin Kanada, fokların kürkleri için çivili sopalarla (hakapik) öldürülmesi yerine vurulmasını kararlaştırdı.
Hayvanların kürkü nedeniyle katledilmesi birçok neslin tehlikeye girmesine neden olmuştur. Tilki, vizon, fok, su samuru, astragan, ayı, misk sıçanı, angora tavşanı, çinçilla, vaşak, gergadan, çakal, kunduz, leopar, kurt, fil gibi hayvanların bu endüstride yoğun olarak katledilmesi nesillerini tehlike altına sokmuştur. Bunların dışında da birçok hayvanın neslinin tehlikeye girdiğini ifade etmek gerekir.
Sonuç Olarak…
Dünyada her yıl milyonlarca hayvan, kürkü için katlediliyor. Bunun engellemenin en başarılı yöntemi ise bu hayvanların kürkü olan ürünleri satın almamak, üretim yapan firmaları protesto etmek ve bu konuda yasa çıkarılmasını sağlamak için hükümete baskı yapmaktan geçiyor.
Hayvan kürkünün elde edilmesi için hayvanların canice katledildiğini unutmamak gerekiyor. Bu noktada hayvan sömürüsüne karşı çıkarak vegan olmanız oldukça önemli. Unutmayın; canice katledilen bu hayvanların yaşadıklarında bizim de payımız, sorumluluğumuz var.
Sık Sorulan Sorular
Hayvan kürkleri nasıl elde edilir?
Hayvan kürkleri, yeni doğmuş hayvanların 8-10 kadar kafeste bekletilmesi, acı çektirilmesi sonrasında boyun kırma, zehirli gaz, zehirleme, elektrik verme gibi öldürme yöntemleriyle elde edilir.
1 kürk için kaç hayvan öldürülüyor?
Kürkten bir adet palto yapmak için 30 ila 80 tane vizon, 10 ila 30 tane tilki, 6 ila 10 tane fok ya da 60 ila 400 arasında sincap öldürülmesi gerekir.
Bir kürk için kaç tilki öldürülüyor?
Tilki kürkünden bir adet palto yapmak için 10 ila 30 tane tilkinin öldürülmesi gerekir. Bazı paltolar için bu sayı 50-60 civarına çıkmaktadır.
Hayvan kürkünden yapılan ürünler kullanmalı mı?
Hayvanlara yapılan işkenceler göz önünde bulundurulduğundan, hayvan kürkü kullanımı etik açıdan yanlıştır ve kullanılmaması gerekir.