Bitkisel Süt Nedir? Bitkisel Süt Çeşitleri ve Faydaları Nelerdir?

Bitkisel süt ya da vegan süt, veganlar için oldukça önemli bir alternatif olarak görülüyor. Veganların yanı sıra laktoz intoleransı gibi hayvansal süt ürünlerine karşı hassasiyet barındıranlar için de oldukça popüler seçenekler.

Bitkisel sütler, hayvansal sütlerin yerini alması için tasarlanmaktadır. Bu nedenle birçok bitkisel süt çeşidi ortaya çıkmıştır. Vegan süt kullanmanın birçok farklı gerekçesi olabilir. Bizim başlıca kaygımızın ise etik gerekçeler olduğunu ifade etmek gerek. Bunun yanı sıra sağlık, çevre, ekonomi gibi farklı kaygılarla bu ürünleri tüketenler de vardır.

Bu yazımızda bitkisel süt nedir, bitkisel süt çeşitleri nelerdir, bitkisel sütün faydaları nelerdir gibi sorulara detaylarıyla yanıt vereceğiz. Hazırsanız başlayabiliriz…

Bitkisel Süt Nedir?

Bitkisel süt hayvansal kaynaklı olanların yerine kullanılan, tamamen bitkisel kaynaklardan elde edilen içeceklere verilen isimdir. Soya, badem, hindistancevizi, yulaf gibi farklı bitkisel süt çeşitleri vardır.

Vegan sütlerin içerikleri farklı farklıdır. Bu nedenle lezzetleri değişiklik gösterir. Her biri farklı lezzette olmasına karşın hayvansal süte benzerliği nedeniyle bu isim kullanılır. Veganların yanı sıra laktoz intoleransı olanların da gözdesi olan seçeneklerdir. Hayvansal süt tüketimi insanlarda yaklaşık olarak 10 bin yıla dayanmaktadır. Bu kısa tarih evrimsel açıdan yüksek oranlardaki intoleransın temel nedenidir. İnsanlar, sütü sindirmekte zorlanmaktadır.

Etik bir tercih olmasının yanı sıra çevresel sürdürülebilirlik açısından da bitkisel sütler çok daha iyi bir tercihtir. Vegan sütlerin elde edilebilmesi için hayvansal sütlere oranla çok daha düşük karbon ayak izi bırakılır.

Bitkisel Süt Çeşitleri Nelerdir?

Bitkisel süt çok farklı kaynaklardan elde edilebilmekte. Bunların bir kısmını artık günümüzde birçok farklı markette bulmak dahi mümkün hale geldi. Her ne kadar birçoğu marketlerde bulunsa da birkaç tanesini hala evde yapmak durumunda kalabilirsiniz. Burada bitkisel süt çeşitleri arasında en popüler olanları ele alacağız.

Popüler bitkisel süt çeşitleri;

• Badem sütü
• Soya sütü
• Hindistan cevizi sütü
• Yulaf sütü
• Fındık sütü
• Pirinç sütü

1.     Badem Sütü

Badem sütü, diğerlerine oranla bolca bulabileceğiniz ürünlerden biridir. Evde yapması da oldukça kolay tariflerden biridir. Besin değeri açısından oldukça zengin olduğu gibi kıvamı da yoğundur. Kahve gibi içeceklerinize de karıştırabileceğiniz bir bitkisel süt çeşididir.

2.     Soya Sütü

Soya sütü, belki de market raflarında en çok göreceğiniz bitkisel süt çeşitlerinin başında yer alıyor. Oldukça yoğun bir talep görüyor. Bunun temel nedenlerinden biri de hayvansal sütlerden daha fazla protein içermesi. Ayrıca hayvansal süt tadına da diğerlerine oranla daha yakın diyebiliriz. Asya ülkelerinde çok fazla kullanılan bu seçenek, süt intoleransı olanlar tarafından da sıklıkla tercih edilmektedir. Nitekim artık birçok kahveci, alternatif olarak soya sütüne yer vermektedir.

3.     Hindistan Cevizi Sütü

Hindistan cevizi sütü, bitkisel süt çeşitleri arasında tat olarak en yoğun hissedileni diyebiliriz. Hayvansal süte diğerlerine göre daha az benziyor fakat tadı oldukça lezzetli. Kimi sütlerde hindistan cevizi tadı daha fazla gelirken kimilerinde daha az hissediliyor.

4.     Yulaf Sütü

Yulaf sütü hazır olarak da bulabileceğiniz bir seçenek olsa da aslında veganlar tarafından daha çok evde yapılıyor. Besin değeri açısından oldukça zengin bir diğer kaynak olan yulaf aynı zamanda düşük kalorili olmasıyla öne çıkmaktadır. Yulaf sütü, özellikle pastalarda çokça kullanılıyor. Fakat yulafla birlikte yulaf sütünü pek tavsiye etmiyoruz. Eğer yulaf yiyecekseniz farklı seçenekleri değerlendirin. Tek başına yulaf sütü, lezzet açısından diğerlerinden daha başarısız diyebiliriz.

5.     Fındık Sütü

Marketlerde şimdilik pek bulabileceğiniz bir seçenek değil. Çiğ fındıktan yapılan bu süt, daha çok evlerde yapılıyor. Fakat market raflarında da yakın süreçte iyice artmasını bekliyorum. Evde yapılanı oldukça makbul olan sütlerden biridir.

6.     Pirinç Sütü

Pirinç sütü gene evlerde çokça yapılan seçeneklerden biridir. Yoğun karbonhidrat içermesinin yanı sıra kalsiyum ve fosfor bakımından da oldukça zengin. Eğer iyi bir tarifle yaparsanız, vegan yoğurt da pirinç sütüyle harika sonuçlar verebiliyor. Yapımı çok basit olması nedeniyle tercih edilen seçeneklerden biri. Ancak lezzeti her damağa hitap etmeyebilir.

Bitkisel Süt Faydaları Nelerdir?

Bitkisel süt faydaları bakımından hayvansal süte oranla çok daha avantajlıdır. Fakat bütün bunlar bir tarafa şunu ifade etmek gerekir, bitkisel sütü tercih etmenizin en önemli faydası hayvanların acılarına son vermenize yardımcı olmanızdır. Yani, alacağınız bu etik karar sayesinde binlerce hayvanın sömürülmesine engel olabilirsiniz. Nitekim, veganlığın oranın her geçen gün artması sayesinde, hayvansal süt çiftlikleri ABD, İngiltere gibi ülkelerde kapatılmaya başlanmıştır.

Etik gerekçeye dair çok fazla söz söylemek gereksiz olacaktır. Etik gerekçeleri bir kenara bırakırsak, bitkisel süt tercihinin insan sağlığına ve ekolojiye de birçok faydası vardır. Bunları biraz daha detaylı şekilde ele alabiliriz.

Bitkisel Süt Çeşitlerinin Sağlığa Faydaları

• Hayvansal sütlere oranla bitkisel sütlerin sindirimi çok daha kolaydır. Bu sebeple mide hassasiyetiniz varsa çok daha iyi bir tercih olacaktır.
• Bitkisel süt çeşitleri kalp sağlığınızı korumanıza da yardımcı olur.
• Özellikle bazı vegan sütlerde yoğun miktarda magnezyum, demir ve kalsiyum bulunur. Ayrıca birçok farklı vitamini almanızı sağlar. Bu da genel sağlığınızı olumlu etkiler.
• Hayvansal sütlere karşı yoğun şekilde alerjik reaksiyon gösterilirken, bitkisel sütlerde bu sorun çok daha sınırlıdır.
• Kalsiyum ve mineral açısından zengin olan bitkisel sütler kemik sağlığını korumanız için faydalı olabilir.
• Bitkisel sütler genelde doymamış yağları içerdiğinde kolesterol seviyenizi düşürmenize yardımcı olacaktır.

Bitkisel Süt Çeşitlerinin Ekolojiye Faydaları

• Bitkisel sütlerin üretiminde, hayvansal sütlere göre çok daha az su ve enerji tüketilir. Bu da doğrudan dünya kaynaklarının azaltılması anlamına gelir.
• Bitkisel sütler, çok daha az sera gazı emisyonuna neden olur. Hayvanların sömürüldüğü çiftlikler sera gazı üretiminin başlıca sorumlularından biridir.
• Hayvansal süt üretiminde çok fazla antibiyotik tarzı ilacın kullanılması gerekir. Bu da zehirlenmelere yol açan nedenlerden biridir. Bitkisel süt üretiminde ise böylesi antibiyotiklere gerek yoktur.
• Bitkisel sütün üretiminde çok daha az su tüketilir. Küçük bir örnek vermek gerekirse badem sütü için inek sütüne oranla %92 oranla daha az kullanılır. Günümüzde suyun giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu nedenle ekolojik açıdan bitkisel seçeneklere yönelmek çok daha iyi olacaktır.
• Hayvansal süt için kullanılan yem bitkileri, çok fazla tarım alanının kullanılmasını gerektirir. Bu ormansızlaştırma biyoçeşitlilik gibi sorunların temel dayanaklarından biridir.

Bitkisel Sütlerin Besin Değerleri

En iyi bitkisel süt hangisi diye bir soru aklınıza gelebilir. Fakat açık konuşmak gerekirse, bu tamamen tercihinize bağlı olarak değişecektir. Bitkisel süt çeşitlerinin farklı besin değerleri ve farklı lezzetleri vardır. Örnek vermek gerekirse, yulaf yemek için soya sütü benim için daha idealken, kahvede badem sütünü tercih ediyorum.

Gelgelelim bitkisel sütlerin besin değerlerine. Yaklaşık olarak 250 ml olan 1 bardak vegan sütün besin değerleri aşağıdaki gibidir;

Süt Çeşidi	Kalori (Kcal)	Protein	Karbonhidrat	Yağ
Soya Sütü	130	11,59	12,75	4,97
Badem Sütü	60	1	8	6
Pirinç Sütü	94	0,2	18,8	2
H. Cevizi Sütü	80	1	7	5
Yulaf Sütü	130	4	24	2,5

Bitkisel Süt Hakkında Sık Sorulan Sorular

Bitkisel sütler hakkında merak edilen birçok soruya yukarıda yanıt verdik. Bazılarına ise aşağıda kısa yanıtlar vereceğiz.